‘De Ballenbus Kwam Elke Vrijdag Langs’

Historisch Nieuwsblad
March 26, 2012

http://www.historischnieuwsblad.nl/nl/nieuws/18341/de-ballenbus-kwam-elke-vrijdag-langs.html

De onvrijwillige castratie van de minderjarige Henk Heithuis in een katholiek internaat in de jaren vijftig zorgt voor veel commotie. De vraag rijst waarom commissie-Deetman het voorval niet heeft opgenomen in haar rapport. Historicus Hans Renders meent dat de commotie terecht is, maar dat castraties bij psychiatrische instellingen in de jaren veertig en vijftig de normale gang van zaken was.

Door Wendy Dallinga

Heithuis deed in 1956 aangifte van misbruik in het katholieke jongensinternaat Harreveld. Hij werd door de politie naar de psychiatrische instelling Huize Padua gebracht om vervolgens gecastreerd te worden. De castratie zou hem afhelpen van zijn homoseksuele gevoelens. Cornelis Rogge, een kind van het pleeggezin waar Heithuis later werd opgenomen, deed hiervan melding bij de commissie-Deetman, die seksueel misbruik in de rooms-katholieke kerk in Nederland onderzocht, maar het voorval werd niet in het rapport opgenomen. De commissie stelt dat zij onderzoekstechnisch te weinig aanknopingspunten had voor verder onderzoek.

Jan Hanlo

Hans Renders vindt dit ‘geklets’. In 1998 publiceerde hij Zo meen ik dat jij ook bent. Biografie van Jan Hanlo. De schrijver Hanlo was een katholiek met pedofiele gevoelens. Hij kwam via de Valeriuskliniek in de St. Willibrorduskliniek bij Heiloo terecht, nadat hij was wegens opgepakt dronkenschap door de politie in Amsterdam. ‘In Heiloo werd Hanlo gecastreerd’, zegt Renders.

‘In de jaren 1930-1968 zijn 384 TBR (ter beschikking van de regering gestelde)-patienten gecastreerd. Elke vrijdag kwam de ballenbus langs’, aldus Renders. Patienten met homoseksuele of pedoseksuele gevoelens kregen de diagnose schizofrenie. In de instellingen werden zij hiervoor behandeld en een van die behandelingen was castratie. Onder druk van de broeders ‘kozen’ patienten ervoor zich te laten castreren. Renders, een ziekenbroeder uit de Willibrordus citerend: ‘Castratie was het paspoort naar de vrijheid.’ Waaraan Renders toevoegt: ‘Hanlo en vele anderen waren helemaal geen TBR-patienten. Justitie kwam niet in beeld om hen zogenaamd “vrijwillig” te laten castreren.’

‘De arts Aime Wijffels is in 1954 gepromoveerd op het castratievraagstuk en heeft zelf vele jongens gecastreerd in St. Willibrorduskliniek. Hij werd de “grote castrator” genoemd. In de jaren tachtig heeft Wijffels toegegeven dat castratie er niet voor zorgde dat homoseksuele gevoelens verdwenen.

KRO-documentaire

Renders vindt het opvallend dat er momenteel zo geschokt wordt gereageerd op de castraties binnen katholieke instellingen. ‘Ik ben geen klokkenluider, meer mensen zijn gestuit op dit onderwerp. Tijdens het schrijven van Hanlo’s biografie ben ik gegevens over castraties tegengekomen, maar onderzoekers van homostudies hebben over dit onderwerp veel vaker geschreven. Ook een KRO-documentaire uit 1997, Roep om castratie, kaart dit onderwerp aan.’ Renders vindt het wel opvallend dat Heithuis minderjarig was. ‘Doorgaans werden alleen mannen van achttien jaar en ouder in de psychiatrische instellingen gecastreerd.’

In het geval van Heithuis is volgens Renders de rolverdeling slachtoffer-dader omgedraaid: ‘Homoseksualiteit werd gezien als een ziekte. Heithuis was een tienjarige jongen die werd verkracht door volwassen broeders. Door hem te castreren – wat op zichzelf al een barbaarse ingreep is – werd hij ook nog eens bestempeld als de dader van dergelijke misdrijven.’