KRAKóW (POLAND)
Trouw [Amsterdam, Netherlands]
December 3, 2022
By Ekke Overbeek
[Google translation followed by the original Dutch article]
John Paul II knew about child abuse in his diocese long before he became pope in 1978. This is evident from research by Trouw .
The later pope John Paul II, as archbishop of the Polish city of Krakow, knew of several cases of child abuse committed by priests. In 1971 he let a underpriest continue to work after he had abused a boy. Even when this man was convicted of abuse by a court in 1973, the future pope allowed him to continue working as a priest. In another diocese, the man again assaulted boys.
This has emerged from new years of research by Trouw in the archives of the Polish security service. Material from these archives has a controversial status in Poland because of the methods used by the security services under the communist regime. Because it also contains court documents and old testimonies of victims, new evidence can still be obtained from the archive documents. This shows that the later pope was aware of child abuse much earlier than previously thought. In some cases, the transfer of a priest led to new abuses.
The Polish pope (in office from 1978 until his death in 2005) was known to be very conservative. He was canonized by the Catholic Church in 2014. This rapid canonization was criticized for leaving high-ranking clergymen untouched in the 1990s, despite credible allegations that these men were committing fornication with minors.
Defenders for the pope insisted he was late in learning about the abuse
Until now, March 1985 was the earliest known time when John Paul II learned about the abuse. He was then handed a report detailing the first fornication cases against American priests. The report’s author, Dominican Thomas Doyle, devoted the rest of his career to helping Church abuse victims.
Defenders of the pope have so far maintained that he was late in learning about the abuse and that it took him a long time to realize the seriousness of the problem.
Doyle calls the new facts “dynamite.” “I never believed any of the rhetoric that came out of the Vatican that they didn’t know about it, or that they didn’t believe that priests could do such a thing. But it’s overwhelming to see hard evidence far more incriminating against John Paul II than I could have imagined,” said Doyle. He calls the canonization of the pope ‘a farce’.
Polish security service kept records of priests
In 2001, four years before his death, the pope took a measure against child abuse within the church. Bishops around the world were now required to report credible accusations against clergy in Rome. In later years, major abuse scandals by church servants came to light in several countries. In Poland, where the Catholic Church still has a strong position, this happened relatively late.
The Polish security service kept files of priests for forty years. Most of the papers were destroyed in 1989-1990, when the communists handed over power without a fight. This was the result of an informal agreement between the Communists and the Catholic Church, which saved the Church from fear of compromising information gathered by the outgoing security service. But it now appears that the remaining material still contains a lot of information about sexual crimes committed by clergy.
Pope John Paul II was an icon on the world stage for a quarter of a century. He traveled the world, drawing enthusiastic crowds with his charisma, acting talent and his aura as a bishop from a communist country that oppressed the church. This pope was born in Poland in 1920 as Karol Wojtyla.
After his election as pope in 1978, he inspired the fight against communism, not only in his native Poland, where he was venerated as a saint even while he was alive. That he already knew about the abuse is apparent from documents from the archives of the communist security service SB; the archives of the Roman Catholic Church from that time are still locked. Trouw studied thousands of documents.
Tip of the iceberg
Until ten years ago, hardly anyone in Poland believed that the church there also covered up child abuse on a large scale. That changed after publications in Trouw in 2013, among others, which also appeared in book form in Poland. Then the Polish bishops appointed a chargé d’affaires for youth and children. It reported in 2019 that between 1990 and 2018, 382 people reported sexual abuse to the bishops. The ‘tip of an iceberg’, according to the rapporteur.
Lifting the SB archive shows just how big that iceberg is. The documents refer to cases that the Roman Catholic Church labeled as a ‘sex scandal’ at the time. Priests in the Archdiocese of Kraków not only did things that the church did not allow them as priests (they had mistresses, maintained homosexual relationships or were secretly fathers) but also committed crimes: women were assaulted, children were mistreated and abused.
Wojtyla was known to be forgiving
The future pope Wojtyla became Archbishop of Cracow in 1964, an important post in the Polish Church. From that time, the documents from the SB archive mention ten well-documented cases of abuse. Other cases are only briefly reported. Immediately upon taking office, Wojtyla had to deal with church servants who committed sexual abuse of children. He was known to be forgiving towards his priests.
In 1959, while Wojtyla was still an auxiliary bishop in Cracow, a vicar from the village of Wawrzynczyce was transferred for “demoralizing” girls at a primary school, as it was called at the time. “He has a bad reputation in the Cracow Curia,” the Polish security service wrote about this priest in 1961. “He has a soft spot for women and girls he harasses, which has gotten him into trouble before.”
At that time, Bishop Wojtyla was already largely in charge of the Archdiocese of Kraków, as the Archbishop was seriously ill. After his death in 1962, Wojtyla also formally took over the helm. He suspended the vicar at the end of that year—not for molesting girls, but for openly denouncing his ecclesiastical superiors.
Sent to a psychiatrist
In the late 1960s, Archbishop Wojtyla again had to deal with a vicar who ‘demoralized’ girls in a parish near the town of Zywiec. The security service received this information from three sources, according to records, including complaints from parishioners. Wojtyla transferred the priest, but in his next parish the vicar – again according to three sources – crossed the line again. A source also reports that this vicar was already sent to a psychiatrist during his training as a priest for “sexual problems”, but that Wojtyla nevertheless ordained him as a priest.
Much information from the security service comes from informants who reported at regular intervals. The Roman Catholic Church, the main ideological competitor of the communist regime, was closely watched. Many priests were informants, in exchange for material benefits, help in their careers, or because they were blackmailed with their own misdeeds such as sexual offenses.
The archive of the SB (Sluzba Bezpieczenstwa) is still taboo for many Poles. Older people who lived under communism see it as a poisonous legacy, a source of accusations and suspicions. Whoever appeals to a document of the SB will inevitably get the objection that this service lied and falsified.
Secret police department
This does not necessarily make the information from the files unusable. It is a fact that the SB, which functioned as a secret division of the regular police, used such methods as eavesdropping, reading other people’s mail and using blackmail. But in addition to collecting as much information as possible, the SB did what every intelligence agency does: separate the wheat from the chaff and verify data by comparing them with other sources. A character sketch was regularly drawn up for each informant, in which his credibility was central. Information about sexual offenses often comes from various sources. Moreover, half a century later, some people confirm to Trouw the affairs reported in the archives.
The Roman Catholic Church in Poland relies heavily on the past for its authority: on its role as a mediator between the communists and the opposition, but above all on the heroic status of the Polish pope. Secularization in Poland has gained momentum in recent years. Church attendance, participation in religious education and the number of priestly vocations show a declining trend.
In Poland, 1060 schools are named after John Paul II. Recently, there has also been more attention in his native country for his role in concealing child abuse.
The Archdiocese of Krakow has not responded to questions from Trouw .
[Original Dutch text]
Johannes Paulus II was al lang voordat hij paus werd in 1978 op de hoogte van kindermisbruik in zijn bisdom. Dat blijkt uit onderzoek van Trouw.
De latere paus Johannes Paulus II had als aartsbisschop van de Poolse stad Krakau weet van meerdere gevallen van kindermisbruik gepleegd door priesters. In 1971 liet hij een onderpriester doorwerken, nadat deze een jongen had misbruikt. Ook toen deze man in 1973 wegens misbruik was veroordeeld door een rechtbank, stond de toekomstige paus toe dat hij verder werkte als priester. In een ander bisdom vergreep de man zich opnieuw aan jongens.
Dat blijkt uit nieuw, jarenlang onderzoek door Trouw in archieven van de Poolse veiligheidsdienst. Materiaal uit deze archieven heeft in Polen een omstreden status, vanwege de methodes waarmee de veiligheidsdiensten onder het communistische regime te werk gingen. Omdat er ook processtukken en oude getuigenissen van slachtoffers inzitten, valt er uit de archiefstukken toch nieuw bewijsmateriaal te halen. Daaruit blijkt dat de latere paus veel eerder op de hoogte was van kindermisbruik dan tot nu toe gedacht. In sommige gevallen leidde de overplaatsing van een priester tot nieuw misbruik.
De Poolse paus (in functie van 1978 tot zijn dood in 2005) stond bekend als zeer conservatief. Hij werd in 2014 door de katholieke kerk heilig verklaard. Deze snelle canonisatie kreeg kritiek, omdat hij in de jaren negentig hooggeplaatste geestelijken ongemoeid liet, ondanks geloofwaardige aantijgingen dat deze mannen ontucht pleegden met minderjarigen.
Verdedigers van de paus hielden vol dat hij pas laat van het misbruik wist
Tot nu toe was maart 1985 het vroegst bekende moment waarop Johannes Paulus II hoorde over het misbruik. Hij kreeg toen een rapport overhandigd waarin de eerste ontuchtzaken tegen Amerikaanse priesters tot in detail werden beschreven. De auteur van het rapport, de dominicaan Thomas Doyle, wijdde de rest van zijn loopbaan aan het helpen van misbruikslachtoffers in de kerk.
Verdedigers van de paus hielden tot nu toe vol dat hij pas laat van het misbruik wist en dat het lang duurde voordat de ernst van het probleem tot hem doordrong.
Doyle noemt de nieuwe feiten ‘dynamiet’. “Ik heb nooit iets geloofd van de retoriek die uit het Vaticaan kwam, dat ze er niets van wisten, of dat ze niet geloofden dat priesters zoiets zouden kunnen doen. Maar het is overweldigend om hard bewijs te zien dat veel belastender is voor Johannes Paulus II dan wat ik me had kunnen voorstellen”, aldus Doyle. Hij noemt de heiligverklaring van de paus ‘een farce’.
Poolse veiligheidsdienst hield dossiers van priesters bij
In 2001, vier jaar voor zijn dood, nam de paus een maatregel tegen het kindermisbruik binnen de kerk. Bisschoppen overal ter wereld moesten voortaan geloofwaardige beschuldigingen aan het adres van geestelijken melden in Rome. In latere jaren kwamen in meerdere landen grote misbruikschandalen door kerkdienaren aan het licht. In Polen, waar de katholieke kerk nog altijd een stevige positie heeft, gebeurde dat relatief laat.
De Poolse veiligheidsdienst hield veertig jaar lang dossiers van priesters bij. De meeste papieren werden vernietigd in 1989-1990, de periode waarin de communisten zonder strijd de macht overdroegen. Dit was het resultaat van een informele overeenkomst tussen de communisten en de katholieke kerk, waardoor de kerk niet hoefde te vrezen voor compromitterende informatie verzameld door de vertrekkende veiligheidsdienst. Maar nu blijkt dat het resterende materiaal nog veel informatie bevat over seksuele misdrijven gepleegd door geestelijken.
Paus Johannes Paulus II was een kwart eeuw lang een icoon op het wereldtoneel. Hij reisde de wereld over en trok enthousiaste mensenmassa’s met zijn charisma, acteertalent en zijn aura als bisschop uit een communistisch land dat de kerk onderdrukte. Deze paus werd in 1920 in Polen geboren als Karol Wojtyla.
Na zijn verkiezing tot paus in 1978 inspireerde hij de strijd tegen het communisme, niet alleen in zijn vaderland Polen, waar hij al bij leven als een heilige werd vereerd. Dat hij al eerder van het misbruik wist blijkt uit documenten uit de archieven van de communistische veiligheidsdienst SB; de archieven van de rooms-katholieke kerk uit die tijd zitten nog altijd op slot. Trouw bestudeerde duizenden documenten.
Topje van de ijsberg
Tot tien jaar geleden geloofde bijna niemand in Polen dat ook de kerk aldaar op grote schaal kindermisbruik in de doofpot stopte. Dat veranderde na publicaties in onder meer Trouw in 2013, die in Polen ook in boekvorm verschenen. Daarna benoemden de Poolse bisschoppen een zaakgelastigde voor jeugd en kinderen. Die rapporteerde in 2019 dat tussen 1990 en 2018 382 mensen bij de bisschoppen aangifte deden van seksueel misbruik. Het ‘topje van een ijsberg’, aldus de rapporteur.
Het lichten van het SB-archief laat zien hoe groot die ijsberg is. De documenten maken gewag van zaken die de rooms-katholieke kerk destijds als ‘zedenschandaal’ bestempelde. Priesters in het aartsbisdom Krakau deden niet alleen dingen die ze als priesters niet mochten van de kerk (ze hadden maîtresses, onderhielden homoseksuele relaties of waren stiekem vader) maar begingen ook misdrijven: vrouwen werden aangerand, kinderen mishandeld en misbruikt.
Wojtyla stond bekend als vergevingsgezind
De latere paus Wojtyla werd in 1964 aartsbisschop van Krakau, een belangrijke post in de Poolse kerk. Uit die tijd vermelden de documenten uit het SB-archief een tiental goed gedocumenteerde misbruikgevallen. Van andere gevallen wordt alleen kort melding gemaakt. Al direct bij zijn aantreden kreeg Wojtyla te maken met kerkdienaren die ontucht pleegden met kinderen. Hij stond erom bekend vergevingsgezind te zijn jegens zijn priesters.
In 1959, toen Wojtyla nog hulpbisschop in Krakau was, werd een onderpriester (vicaris) uit het dorp Wawrzynczyce overgeplaatst omdat hij op een lagere school meisjes ‘demoraliseerde’, zoals dat in die tijd heette. “Hij heeft een slechte reputatie in de Krakause curie”, schreef de Poolse veiligheidsdienst in 1961 over deze priester. “Hij heeft een zwak voor vrouwen en meisjes die hij lastigvalt, waardoor hij al vaker in de problemen is gekomen.”
Op dat moment had bisschop Wojtyla al grotendeels de leiding over het aartsbisdom Krakau, omdat de aartsbisschop ernstig ziek was. Na diens dood in 1962 nam Wojtyla ook formeel het roer over. Hij schorste de vicaris eind dat jaar – niet vanwege het lastigvallen van meisjes, maar omdat hij zich openlijk tegen zijn kerkelijke superieuren keerde.
Naar een psychiater gestuurd
Eind jaren zestig had aartsbisschop Wojtyla opnieuw te maken met een vicaris die meisjes ‘demoraliseerde’, in een parochie nabij het stadje Zywiec. De veiligheidsdienst kreeg deze informatie bevestigd uit drie bronnen, volgens archiefstukken, onder meer door klachten van parochianen. Wojtyla plaatste de priester over, maar in zijn volgende parochie ging de vicaris – wederom volgens drie bronnen – weer over de schreef. Een bron meldt ook dat deze vicaris al op tijdens zijn opleiding tot priester naar een psychiater werd gestuurd wegens ‘seksuele problemen’, maar dat Wojtyla hem niettemin tot priester wijdde.
Veel informatie van de veiligheidsdienst is afkomstig van informanten die op gezette tijden verslag uitbrachten. De rooms-katholieke kerk, de grootste ideologische concurrent van het communistische regime, werd scherp in de gaten gehouden. Veel priesters waren informant, in ruil voor materiële voordelen, hulp in hun carrière, of omdat ze werden gechanteerd met eigen misdragingen zoals zedendelicten.
Het archief van de SB (Sluzba Bezpieczenstwa) is voor veel Polen nog altijd taboe. Oudere mensen die onder het communisme leefden zien het als een giftige erfenis, een bron van beschuldigingen en verdachtmakingen. Wie zich beroept op een document van de SB krijgt onvermijdelijk de tegenwerping dat deze dienst loog en vervalste.
Geheime afdeling van de politie
Dat maakt de informatie uit de dossiers niet per definitie onbruikbaar. Het is een feit dat de SB, die functioneerde als een geheime afdeling van de reguliere politie, methodes toepaste als afluisteren, andermans post lezen en zich bediende van chantage. Maar naast het verzamelen van zoveel mogelijk informatie, deed de SB wat elke inlichtingendienst doet: het kaf van het koren scheiden en gegevens verifiëren door ze naast andere bronnen te leggen. Van elke informant werd regelmatig een karakterschets opgesteld waarin zijn geloofwaardigheid centraal stond. Informatie over zedendelicten is vaak afkomstig uit verschillende bronnen. Bovendien bevestigen sommige mensen een halve eeuw na dato aan Trouw de affaires waarvan in de archieven melding wordt gemaakt.
De rooms-katholieke kerk in Polen leunt voor haar autoriteit zwaar op het verleden: op haar rol als bemiddelaar tussen de communisten en de oppositie, maar vooral op de heldenstatus van de Poolse paus. De secularisatie in Polen is de afgelopen jaren in een stroomversnelling geraakt. Kerkbezoek, deelname aan godsdienstonderwijs en het aantal priesterroepingen vertonen een dalende trend.
In Polen zijn 1060 scholen vernoemd naar Johannes Paulus II. Sinds kort is er ook in zijn geboorteland meer aandacht voor zijn rol bij het verhullen van kindermisbruik.
Het aartsbisdom Krakau heeft niet gereageerd op vragen van Trouw.